آهن، سنگ‌بنای تمدن‌سازی بشر، از قدیم‌الایام تاکنون نقش کلیدی در صنایع مختلف داشته است. امروزه، با نگاهی به بازار جهانی آهن، متوجه ۱۰ غول برتر تولید‌کننده‌ی این ماده‌ی حیاتی می‌شویم. استرالیا، برزیل و چین در صدر این لیست قرار دارند، اما کشورهای دیگری نیز در مجموعه‌ی خروجی جهانی نقشی اساسی ایفا می‌کنند.
نوسان قیمت آهن: از اوج تا فرود و بازگشت به رونق
به گزارش فولاد ترند قیمت آهن در چند سال گذشته، تحت تاثیر عواملی چون همه‌گیری کووید-۱۹، جنگ روسیه و اوکراین و تورم فزاینده، دستخوش نوسان‌های فراوانی بوده است. قیمت این فلز پایه پس از رسیدن به رکورد بالای ۲۲۰ دلار به ازای هر تن متریک در ماه می ۲۰۲۱، در نوامبر همان سال به پایین‌ترین قیمت ۸۴.۵۰ دلار سقوط کرد. تحلیلگران دلیل این افت شدید را کاهش تقاضا از سوی چین و افزایش حجم عرضه عنوان می‌کنند.
خوشبختانه، قیمت آهن در سال ۲۰۲۳ با روندی صعودی همراه شده و در محدوده‌ی ۱۲۰ تا ۱۳۰ دلار در نوسان است. عواملی همچون مشکلات تامین در استرالیا و برزیل، جنگ روسیه و اوکراین، افزایش عوارض صادراتی در هند و تقاضای مجدد از سوی چین، به افزایش قیمت این کامودیتی منجر شده‌اند. انتظار می‌رود این روند مثبت در بازار آهن تا سال ۲۰۲۴ ادامه یابد.
آشنایی با غول‌های تولیدکننده آهن: از سرزمین کانگوروها تا قلب آفریقا
برای درک پویایی بازار آهن، شناخت کشورهای پیشرو در تولید این ماده ضروری است. با این دیدگاه، نگاهی به ۱۰ کشور برتر تولید‌کننده‌ی آهن در سال ۲۰۲۲، بر اساس داده‌های به‌روز زمین‌شناسی ایالات متحده می‌اندازیم:
۱. استرالیا: با ۸۸۰ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۵۴۰ میلیون تن محتوی آهن، استرالیا پادشاه بلامنازع بازار آهن جهان است. BHP، Rio Tinto و Fortescue Metals Group از غول‌های تولید‌کننده‌ی آهن در این کشور به شمار می‌روند.
۲. برزیل: این غول آمریکای جنوبی با ۴۱۰ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۲۶۰ میلیون تن محتوی آهن، در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. ایالت‌های پارا و میناس گرایس با ۹۸ درصد از تولید سالانه، مهم‌ترین مناطق تولید‌کننده‌ی آهن برزیل هستند. Vale، بزرگترین تولید‌کننده‌ی گلوله‌های آهن جهان، در ریو‌ده‌ژانیرو فعالیت می‌کند. انتظار می‌رود برزیل امسال خروجی خود را افزایش دهد.
۳. چین: چین با وجود اینکه سومین تولید‌کننده‌ی بزرگ آهن جهان است، بزرگترین مصرف‌کننده‌ی این ماده محسوب می‌شود. تولید سنگ آهن قابل استفاده در این کشور در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل، ۱۴ میلیون تن کاهش یافته است. با توجه به اینکه چین بزرگترین تولید‌کننده‌ی فولاد ضدزنگ جهان است، عرضه داخلی برای پاسخگویی به تقاضا کافی نیست و این کشور بیش از ۷۰ درصد از سنگ آهن دریایی جهان را وارد می‌کند.
۴. هند: تولید سنگ آهن قابل استفاده در هند از ۲۷۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ به ۲۹۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. NMDC، بزرگترین شرکت معدنی آهن هند، در سال ۲۰۲۱ به رکورد تولید ۴۰ میلیون تن در سال دست یافت و هدف‌گذاری تولیدی آن برای سال ۲۰۲۳ و ۲۰۳۰ به ترتیب ۵۰ و ۱۰۰ میلیون تن می‌رسد.
۵. روسیه: روسیه پنجمین تولید‌کننده‌ی بزرگ آهن جهان است. تولید سنگ آهن قابل استفاده در این کشور در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل، ۶ میلیون تن کاهش یافت و محتوی آهن نیز از ۶۶.۷ میلیون تن به ۶۳ میلیون تن رسید. پس از تهاجم روسیه به اوکراین، تحریم‌های اقتصادی شدید جهانی منجر به کاهش چشمگیر صادرات سنگ آهن این کشور شد. اتحادیه‌ی اروپا نیز واردات سنگ آهن از روسیه را محدود کرده است.
6.اوکراین سنگ آهن قابل استفاده: ۷۶ میلیون تن؛ محتوی آهن: ۴۷ میلیون تن اوکراین و آفریقای جنوبی به صورت مشترک جایگاه ششم را از نظر تولید سنگ آهن قابل استفاده به خود اختصاص می‌دهند. صنایع آهن و فولاد اوکراین ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهند.
تهاجم روسیه تأثیر قابل توجهی بر صادرات سنگ آهن اوکراین داشته است، صادراتی که صنایع فولاد اتحادیه اروپا به آن وابسته‌اند. فایننشیال تایمز در مقاله‌ای در اواسط ۲۰۲۲ اشاره می‌کند که «بسیاری از تولیدکنندگان فولاد اروپا برای مواد اولیه‌ای مانند زغال سنگ متالورژی و سنگ آهن به اوکراین وابسته بودند. Ferrexpo، شرکت معدنی اوکراینی ثبت‌شده در لندن، یکی از صادرکنندگان اصلی سنگ آهن است». تولید اوکراین در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل بیش از ۹ درصد کاهش یافت.
7. آفریقای جنوبی، رو به صعود در تولید سنگ آهن. آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۲ شاهد افزایش قابل توجهی در تولید سنگ آهن قابل استفاده بود. این کشور با تولید ۷۶ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۴۸ میلیون تن محتوی آهن، نسبت به سال قبل ۳ میلیون تن (۴٪) افزایش تولید داشت. علاوه بر این، محتوی آهن نیز با ۱.۵ میلیون تن (۳٪) افزایش همراه بود.
کمپانی “کومبا آیرون اور” (Kumba Iron Ore) با نماد KUMBF در بازار OTC Pink و KIO در بورس آفریقای جنوبی ژوهانسبورگ، عنوان بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن آفریقا را یدک می‌کشد. این شرکت سه معدن اصلی سنگ آهن در آفریقای جنوبی دارد که در رأس آن‌ها، معدن “سیشن” (Sishen) قرار می‌گیرد. معدن سیشن سهم قابل توجهی از کل تولید سنگ آهن “کومبا آیرون اور” را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه این است که ۶۹.۷ درصد سهام این شرکت، متعلق به غول معدنی بین‌المللی “انگلو-آمریکن” (Anglo American) با نماد AAL در بورس لندن و AAUKF در بازار OTCQX است.
این افزایش تولید در آفریقای جنوبی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی روندی امیدوارکننده در صنعت تولید سنگ آهن این کشور باشد. با توجه به اهمیت روزافزون آهن در حوزه‌های مختلف صنعتی، به‌خصوص صنعت فولاد، انتظار می‌رود تقاضا برای این ماده‌ی حیاتی همچنان رو به افزایش باشد. آفریقای جنوبی با برخورداری از ذخایر غنی سنگ آهن و شرکت‌های فعال و پیشرو مانند “کومبا آیرون اور”، پتانسیل بالایی برای ایفای نقش کلیدی در تأمین تقاضای جهانی برای این ماده‌ی ارزشمند دارد.
8. ایران: غول نوظهور تولید آهن جهان
ایران، غول نوظهور بازار آهن جهان، هفتمین تولیدکننده بزرگ این ماده‌ی ارزشمند است. این کشور که رتبه خود را از دهم در سال گذشته به هفتم در سال ۲۰۲۲ ارتقا داده، شاهد افزایش قابل توجهی در تولید بوده است. در سال ۲۰۲۲، ایران ۷۵ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۴۹ میلیون تن محتوی آهن تولید کرد که نسبت به سال قبل، به ترتیب ۲.۱ و ۱.۱ میلیون تن افزایش داشته است.
یکی از مهم‌ترین معادن سنگ آهن ایران، معدن گل‌گهر در استان کرمان است. دولت ایران هدف جاه‌طلبانه‌ای برای تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال ۲۰۲۵-۲۰۰۲۶ تعیین کرده است. برای دستیابی به این هدف، صنعت سنگ آهن ایران باید ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن تولید کند. به منظور تأمین بهتر نیازهای تولیدکنندگان داخلی فولاد، ایران از سپتامبر ۲۰۱۹ عوارض ۲۵ درصدی بر صادرات سنگ آهن وضع کرد.
این افزایش تولید و سیاست‌های داخلی نشان‌دهنده‌ی عزم جدی ایران برای تبدیل شدن به یک بازیگر بزرگ در بازار جهانی آهن است. با داشتن ذخایر قابل توجه سنگ آهن و سرمایه‌گذاری‌های اخیر در زیرساخت‌های معدنی، ایران پتانسیل بالایی برای افزایش بیشتر تولید خود در سال‌های آینده دارد.
9. قزاقستان، نهمین غول تولید کننده‌ی آهن جهان:
قزاقستان با تولید ۶۶ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۱۴ میلیون تن محتوی آهن، جایگاه نهمین کشور بزرگ تولید‌کننده‌ی آهن جهان را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داد. تولید سنگ آهن قابل استفاده در این کشور نسبت به سال قبل، افزایش اندکی به میزان ۱.۹ میلیون تن داشت و محتوی آهن نیز با ۰.۹ میلیون تن افزایش، به رکورد ۱۴ میلیون تن رسید.
قزاقستان معادن آهن متعددی در حال فعالیت دارد. چهار مورد از پنج معدن برتر این کشور متعلق به Eurasian Resources Group بوده و یک معدن نیز تحت مالکیت ArcelorMittal (نمادهای بورسی NYSE:MT و AMS:MT) قرار دارد. پیش از حمله‌ی روسیه به اوکراین، انجمن تولیدات معدنی سوکولوف-ساریبای (SMPA) در شمال قزاقستان، تأمین‌کننده‌ی اصلی سنگ آهن برای کارخانه‌ی آهن و فولاد مگنیتوگورسک در روسیه بود. اما پس از این درگیری، SMPA ارسال سنگ آهن به مگنیتوگورسک را متوقف کرده است.
10. کانادا، دهمین غول آهن دنیا:
کانادا با عنوان دهمین کشور بزرگ تولید‌کننده‌ی آهن جهان، در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۵۸ میلیون تن سنگ آهن قابل استفاده و ۳۵ میلیون تن محتوی آهن تولید کرد. این میزان نسبت به سال ۲۰۲۱ به ترتیب نیم میلیون تن و نیم میلیون تن افزایش داشته است.
شرکت Champion Iron (TSX:CIA,OTC Pink:CHPRF) یکی از فعالان عرصه‌ی استخراج آهن در کانادا محسوب می‌شود. این شرکت مجتمع معدن بلوم لِیک (Bloom Lake) را در کبک اداره می‌کند. Champion، کنسانتره آهن استخراج‌شده از معدن روباز بلوم لِیک را با استفاده از راه‌آهن، ابتدا روی خط آهن بلوم لِیک و سپس به بندر بارگیری کشتی در سپت-ایل (Sept-Îles) کبک منتقل می‌کند. فاز دوم توسعه‌ی این معدن، که در دسامبر ۲۰۲۲ به بهره‌برداری تجاری رسید، ظرفیت تولید را از ۷.۴ میلیون تن در سال به ۱۵ میلیون تن در سال با عیار ۶۶.۲ درصد کنسانتره‌ی آهن افزایش داده است.
