آلیاژ (Alloy) به مخلوطی از عناصر شیمیایی گفته میشود که حداقل یکی از آنها فلز است. فولاد، آلیاژی از آهن و کربن است که در آن، کربن به عنوان عنصری غیرفلزی، به آهن اضافه میشود تا خواص آن را بهبود بخشد. این فرایند آلیاژسازی، منجر به ایجاد مادهای مقاومتر، سختتر و شکلپذیرتر از آهن خالص میشود. آلیاژها در صنعت فولادسازی نقش حیاتی دارند و با ترکیب عناصر مختلف، میتوان خواص متنوعی را در فولاد ایجاد کرد.
آنیل (Annealing) یک فرایند حرارتی است که در آن محصولات فولادی مجدداً حرارت داده میشوند تا تنشهای ناشی از فرآیندهای قبلی حذف شده و خواص آنها بهبود یابد. در این روش، فولاد را تا دمایی مناسب گرم میکنند تا نرمتر شود و قابلیت ماشینکاری و شکلپذیری سرد آن افزایش یابد. آنیل کردن به فولاد اجازه میدهد تا ساختار کریستالی خود را بازسازی کند، تنشهای داخلی را کاهش دهد و خواص مکانیکی آن را بهبود بخشد. این فرآیند معمولاً پس از فرآیندهای شکلدهی و ماشینکاری انجام میشود تا خواص فولاد را بهینهسازی کرده و آن را برای کاربردهای مختلف آماده سازد. آنیل کردن نه تنها سختی فولاد را کاهش میدهد، بلکه انعطافپذیری و دوام آن را در برابر شکستگی و ترکخوردگی افزایش میدهد.
مصرف ظاهری فولاد (Apparent Steel Use یا ASU) به مجموع تولیدات فولادسازان (که از دروازه تاسیسات فولادساز خارج میشود) و واردات خالص مستقیم افزوده میشود. واحد اندازهگیری مورد استفاده در این محاسبه، تن متریک است. ASU شاخصی است که میزان تقاضا و مصرف فولاد در یک منطقه یا کشور را نشان میدهد و با جمعآوری دادههای تولید و واردات، تخمینی از میزان فولاد مورد استفاده در آن منطقه ارائه میکند. این شاخص برای تحلیل بازار فولاد و برنامهریزی تولید بسیار مهم است و به درک بهتری از وضعیت صنعت فولاد در یک منطقه کمک میکند.
میلگرد (Bar) یک محصول فولادی نهایی است که معمولاً به شکلهای تخت، مربع، گرد یا ششضلعی تولید میشود. میلگردها از بیلتهای فولادی نورد شدهاند و به دو نوع اصلی تقسیم میشوند: تجاری (Merchant) و ویژه (Special). میلگردهای تجاری، کاربردهای متنوعی در ساختوساز و صنایع مختلف دارند، در حالی که میلگردهای ویژه، برای کاربردهای خاص و با مشخصات فنی دقیقتر طراحی میشوند. این محصولات فولادی، به دلیل شکل و اندازههای متنوع خود، در ساخت سازههای فلزی، ماشینآلات، ابزارها و بسیاری از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند.
فولادسازی با اکسیژن پایه (Basic Oxygen Steelmaking) روشی برای تولید فولاد از طریق اکسیداسیون است که در آن اکسیژن از طریق یک لنس (Lance) به داخل مخلوط مذاب از چدن و ضایعات فولادی تزریق میشود. در این فرایند، اکسیژن با سرعت بالا وارد مخلوط مذاب شده و واکنشهای شدیدی را آغاز میکند. این واکنشها باعث اکسید شدن کربن، سیلیکون و سایر ناخالصیها میشوند و در نتیجه، محتوای کربن فولاد کاهش مییابد. این روش فولادسازی بسیار کارآمد است و قادر به تولید فولاد با کیفیت بالا در مدت زمان کوتاه است. فولادسازی با اکسیژن پایه، یکی از متداولترین روشهای تولید فولاد در جهان است و به دلیل سرعت و کارایی بالا، در صنعت فولادسازی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
فرآیند بسمر (Bessemer Process) روشی برای تولید فولاد است که در آن، هوا از طریق کف یک کوره به داخل چدن مذاب دمیده میشود. این فرایند توسط هنری بسمر در قرن نوزدهم ابداع شد و انقلابی در صنعت فولادسازی ایجاد کرد. در این روش، هوا باعث اکسید شدن کربن و سایر ناخالصیها در چدن مذاب میشود و در نتیجه، محتوای کربن فولاد کاهش مییابد. فرآیند بسمر به دلیل سرعت و کارایی بالا، در تولید انبوه فولاد مورد استفاده قرار گرفت و نقش مهمی در پیشرفت صنعت فولادسازی داشت. با این حال، محدودیتهایی در کنترل دقیق ترکیب شیمیایی فولاد داشت و به تدریج توسط روشهای پیشرفتهتر فولادسازی جایگزین شد.
بیلت (Billet) یک محصول فولادی نیمهتمام با مقطع مربعی است که ضلع آن حداکثر تا 155 میلیمتر در 155 میلیمتر میرسد. این محصول یا نورد شده یا به صورت ریختهگری مداوم تولید میشود و سپس با نورد مجدد، به محصولات نهایی مانند سیم، میلگرد تجاری و سایر مقاطع تبدیل میگردد. محصولات نیمهتمام فولادی با ابعاد بزرگتر از 155 میلیمتر در 155 میلیمتر، بلوم (Bloom) نامیده میشوند. بیلتها در صنعت فولادسازی به عنوان ماده اولیه برای تولید طیف وسیعی از محصولات فولادی مورد استفاده قرار میگیرند و با نورد شدن، شکل و ابعاد مورد نظر را به دست میآورند.
بلانک (Blank) ورقه فولادی با دقت ابعادی بالا است که میتواند دارای شکل ساده یا پیچیده باشد و گاهی اوقات دارای ضخامتهای متعدد است. بلانکها به طور عمده در ساخت قطعات بدنه خودرو مورد استفاده قرار میگیرند. این ورقههای فولادی با دقت بالا برش داده میشوند تا شکل مورد نظر را برای قطعات بدنه خودرو به دست آورند. بلانکها نقش مهمی در صنعت خودروسازی دارند و با توجه به شکل و ابعاد دقیق، در ساخت بدنه خودروها مورد استفاده قرار میگیرند.
کوره بلند (Blast Furnace) کورهای است که برای ذوب آهن از سنگ آهن مورد استفاده قرار میگیرد. این کورهها در صنعت فولادسازی برای تولید چدن از سنگ آهن استفاده میشوند. کوره بلند از یک محفظه عمودی بلند تشکیل شده است که سنگ آهن، کک و آهک در آن قرار میگیرند. هوای داغ از کف کوره دمیده میشود و باعث واکنشهای شیمیایی میگردد. در این فرایند، سنگ آهن به چدن مذاب تبدیل میشود که حاوی آهن و مقادیر زیادی کربن است. کوره بلند به دلیل ظرفیت بالا و کارایی در تولید انبوه فولاد، یکی از مهمترین تجهیزات در صنعت فولادسازی است.
بیلت یا بلوم (Bloom) یک قطعه نیمه ساخته فولادی است که حاصل فرآیند نورد گرم در یکی از مراحل فرآیند تولید فولاد است. بلومها به صورت برشهای طولی یا ورقهایی با ابعاد مختلف تولید میشوند. این قطعات نیمه ساخته میتوانند برای تولید شمشها، ورقها، لولهها و دیگر محصولات فولادی استفاده شوند.
فناوریهای پیشتاز (Breakthrough technology) در تولید فولاد با کربن پایین، روشهای انقلابی و متفاوتتری نسبت به روشهای سنتی کوره بلند (Blast Furnace)، کاهش مستقیم (DRI) یا کوره قوس الکتریکی (EAF) دارند. مواردی از فناوریهای پیشتاز در حال توسعه عبارتند از کاهش هیدروژن، کاربرد CCS (کاهش، استفاده و ذخیره کربن)، الکترولیز سنگ آهن، مجموعهای از فناوریهای استفاده و ذخیره کربن (CCUS) و فرآیندهای کاهش ذوب جدید.