محمدعلی عزیزمحمدی، مدیرعامل مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل:
چشم‌اندازی مثبت پیش روی پروژه آهن اسفنجی آرتاویل
پروژه آهن اسفنجی مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل یکی از چهل و هشت طرح پیشران اقتصادی کشور به شمار می‌آید که در استان اردبیل قرار دارد. گفتنی است که در میان طرح‌های پیشرانی که شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات متولی انجام آن‌ها محسوب می‌شود، این پروژه از بیشترین پیشرفت فیزیکی برخوردار است.
پروژه آهن اسفنجی مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل یکی از چهل و هشت طرح پیشران اقتصادی کشور به شمار می‌آید که در استان اردبیل قرار دارد. گفتنی است که در میان طرح‌های پیشرانی که شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات متولی انجام آن‌ها محسوب می‌شود، این پروژه از بیشترین پیشرفت فیزیکی برخوردار است. این در حالی است که کل تامین مالی این پروژه تا کنون صرفا توسط سهامداران آن صورت گرفته و این شرکت از تسهیلات بانکی استفاده نکرده است. با این حال، باید در نظر داشت که تامین مالی با استفاده از سیستم بانکی می‌تواند سرعت پیشرفت پروژه را چندین برابر کند که این موضوع با توجه به اینکه پروژه آرتاویل یکی از طرح‌های پیشران اقتصادی کشور است، اهمیت دو چندان دارد. گفتنی است که سرمایه‌گذاری لازم برای پروژه آهن اسفنجی آرتاویل با احتساب ایجاد زیرساخت‌هایی مانند خط انتقال گاز، پست اختصاصی برق، تصفیه‌خانه اختصاصی، پست (CGS) و… که بر عهده شرکت آرتاویل است، حدود ۱۵۰ میلیون یورو برآورد می‌شود.
مسیر توسعه و پیشرفت قابل توجه پروژه آهن اسفنجی مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل در دو سال اخیر چگونه طی شد و این پروژه هم‌اکنون در چه وضعیتی قرار دارد؟
پیگیری‌ها برای احداث پروژه آرتاویل از سال ۱۴۰۰ آغاز شد؛ پروژه‌ای که شامل طرح احداث یک واحد صنعتی تولید آهن اسفنجی به روش میدرکس با ظرفیت تولید ۱٫۱ میلیون تن در منطقه کمتر برخوردار آبی بیگلو در استان اردبیل است. در گام نخست، مجوزهای لازم با حضور معاونت امور معدنی وقت وزارت صمت و مدیران عامل وقت شرکت‌های سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، معدنی و صنعتی چادرملو و ایریتک به عنوان سهامداران اولیه این مجموعه صادر شد. بر همین اساس شرکت ایریتک که دارنده لایسنس دانش فنی میدرکس است، به عنوان پیمانکار این پروژه انتخاب و از سال ۱۴۰۰ نیز عملیات اجرایی این واحد صنعتی با اختصاص ۱۰۰ هکتار از اراضی ملی آغاز شد. با این حال، از آن زمان تاکنون روند احداث این واحد عظیم صنعتی فراز و فرودهای قابل‌توجهی را تجربه کرده است. در ابتدا با توجه به اینکه بخش‌هایی از این واحد صنعتی به تجهیزات خارجی نیاز داشت، مسئولان وقت نسبت به خریداری تعدادی از این تجهیزات از اروپا اقدام کردند. بخشی از ارز مورد نیاز این امر از محل صادرات چادرملو نزد شرکت «CPG» در آلمان (به عنوان شرکت بازرگانی چادرملو) و بخش دیگر آن نیز توسط شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات تامین شد. در مجموع حدود ۲۴٫۸ میلیون یورو تجهیزات خریداری شد و این تجهیزات در سال ۱۴۰۱ به گمرک بندر شهید رجایی و گمرک اردبیل انتقال یافت. با این حال در ادامه، روند پروژه و ترخیص تجهیزات مذکور با مشکلات و چالش‌های مهمی رو‌به‌رو شد زیرا اساسا واردات باید بر پایه ثبت سفارش انجام گیرد و در غیر این صورت، کالای وارد شده عملا قاچاق تلقی می‌شود. این در حالی است که خریداری تجهیزات یاد شده بدون هرگونه ثبت سفارشی بوده است و در عین حال، قانون حداکثر استفاده از توان ساخت داخل نیز شامل این پروژه می‌شد؛ این در حالی بود که برای ترخیص از گمرک، اقدامات قانونی لازم باید ظرف سه ماه صورت می‌گرفت که در پی انجام نشدن فرایندهای قانونی در مهلت مقرر، تجهیزات یاد شده از سوی سازمان اموال تملیکی عملا متروکه اعلام شدند و این مسئله عملا مسیر توسعه پروژه احیای مستقیم آرتاویل را تحت تاثیر قرار داد.
از اواخر مهر ماه سال ۱۴۰۲، با توجه به شرایط خاصی که برای پروژه آهن و فولاد الماس آرتاویل پدید آمده بود، انجام اقدامات لازم برای طی شدن مسیر قانونی و اخذ مجوزها برای ترخیص تجهیزات ضروری به نظر می‌رسید. در نهایت در اواخر بهمن ماه همان سال، رای هیئت نظارت مبنی بر رعایت قانون ساخت داخل برای این تجهیزات صادر و در ادامه نیز ۳۰ میلیون و ۷۳ هزار یورو ارز برای واردات آن‌ها تخصیص داده شد. همچنین ثبت سفارش‌ها نیز بر پایه رای جدید هیئت نظارت صورت گرفت. با این حال، از آنجایی که حدود ۱۸ میلیون یورو از ارز مورد نیاز، از حواله‌های ارزی سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ شرکت معدنی و صنعتی چادرملو تامین شده بود و با توجه به اینکه اساسا مدت اعتبار حواله‌های ارزی حدود ۶ تا ۹ ماه و یا حداکثر یک سال است و پس از آن از درجه اعتبار خارج می‌شوند، حواله‌های ارزی چادرملو نیز عملا منقضی شده بودند. بنابراین پیگیری‌های لازم برای رفع این مشکل از مسیرهای قانونی که از بانک مرکزی می‌گذشت، انجام گرفت. پس از حدود پنج ماه پیگیری مستمر، در نهایت در کارگروه ارزی، موافقت‌های لازم برای تجدید اعتبار این حواله‌های ارزی اخذ شد. در ادامه نیز معادل ریالی تمامی حواله‌های ارزی توسط شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات تامین شد و ارزها و حواله‌های مورد نیاز خریداری شدند. در حال حاضر فرایند صدور شناسه کالا و بارگذاری مستندات لازم در سامانه توسعه تجارت در جریان است تا از این پس، پروژه آرتاویل با هیچ منع قانونی‌ای مواجه نباشد و تجهیزات نیز هرچه زودتر به سایت پروژه انتقال یابند. این تجهیزات عملا شامل ۶۵ تریلر می‌شوند که ۲۰ تریلر در گمرک اردبیل و ۴۵ تریلر نیز در بندر شهید رجایی قرار داشتند. گفتنی است که تجهیزات موجود در بندر شهید رجایی به گمرک اردبیل منتقل شده‌اند و با صدور کد ساتا به سایت پروژه انتقال پیدا خواهند کرد. بی‌تردید با ورود و نصب تجهیزات یاد شده، پروژه آرتاویل پیشرفت قابل ملاحظه‌ای را تجربه خواهد کرد؛ پروژه‌ای که در حال حاضر نیز خط تولید آن نزدیک به ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با احتساب زیرساخت‌ها، پیشرفت آن به ۶۶ درصد می‌رسد.
مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل چه تمهیداتی در راستای تامین پایدار مواد اولیه و نیز زیرساخت‌های مورد نیاز این پروژه اندیشیده است؟
بدیهی است که چنین پروژه‌ای به ایجاد امکانات زیرساختی قابل‌توجهی در حوزه آب، برق و گاز نیاز دارد. در همین راستا، بر اساس قراردادهای منعقد شده با شرکت گاز، ۳۸ هزار مترمکعب در ساعت گاز به این پروژه تخصیص یافته است و فرایند احداث خط انتقال گاز از ایستگاه نمین در ۶ کیلومتری سایت پروژه در حال اجراست. در خصوص برق نیز با پیگیری‌های صورت گرفته از شرکت توانیر و نیز شرکت برق منطقه آذربایجان و ارائه گزارشات و مستندات، در نهایت ۲۵ مگاوات برق به این پروژه تخصیص پیدا کرد. گفتنی است که در فروردین ماه امسال نیز قراردادهای لازم با شرکت برق منطقه‌ای منعقد شد و بر اساس آن، برق این مجتمع از پست کمی‌آباد در ۱۲ کیلومتری سایت پروژه آهن اسفنجی تامین خواهد شد؛ البته باید توجه داشت که احداث زیرساخت‌های لازم از جمله خط انتقال و پست اختصاصی بر عهده متقاضی یعنی شرکت آرتاویل است که در این مورد نیز مناقصات برگزار شده و پیمانکاران تعیین شده‌اند. در خصوص زیرساخت‌های آب نیز قراردادهایی با شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل منعقد شده است تا سالانه دو میلیون مترمکعب از پساب تصفیه‌خانه اردبیل که در فاصله ۱۲ کیلومتری سایت پروژه قرار دارد، به تصفیه‌خانه اختصاصی این شرکت منتقل شود. گفتنی است که احداث این تصفیه‌خانه اختصاصی از بهمن ماه سال گذشته آغاز شده و در حال حاضر نزدیک به ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. این تصفیه‌خانه اختصاصی با توجه به دریافت پساب صنعتی و تبدیل آن به آب قابل استفاده در صنعت و کشاورزی و آب دمین از اهمیت و نقش استراتژیکی برخوردار است. علاوه‌براین، بخشی از این آب نیز به فضای سبز اختصاص پیدا خواهد کرد و در مجموع می‌توان گفت که تصفیه‌خانه اختصاصی این شرکت تاثیر بسزایی بر بهبود شرایط زیست‌محیطی استان اردبیل خواهد داشت. تامین مواد اولیه این واحد صنعتی نیز از شرکت معدنی و صنعتی چادرملو به عنوان یکی از سهامداران آن و همچنین از طریق یکی از مجموعه‌های مربوط به هلدینگ «ومعادن» پیش‌بینی شده است. برای بخشی از حمل‌و‌نقل مواد اولیه آن نیز با توجه به مقرون‌به‌صرفه بودن حمل ریلی، از خط آهن اردبیل- میانه استفاده خواهد شد. در این راستا، از ایستگاه راه‌آهن که در حدود پنج تا ۶ کیلومتری سایت قرار دارد، یک خط اختصاصی کشیده شده است که در حال حاضر پیشرفت فیزیکی آن ۹۲ درصد برآورد می‌شود.
ارزیابی کلی جنابعالی از اهمیت پروژه آهن اسفنجی مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل چیست و چه آثار و نتایج مثبتی را در سطح منطقه و کشور رقم خواهد زد؟
با نگاهی به زنجیره فولاد که از سنگ معدن تا کنسانتره و گندله، آهن اسفنجی، شمش فولاد و در نهایت فولاد آلیاژی، ورق، میلگرد و … را در بر می‌گیرد، می‌توان اذعان داشت که یکی از حلقه‌های استراتژیک زنجیره در حال حاضر، حلقه تولید آهن اسفنجی است. باید توجه داشت که بخش عمده فولاد کشور بر پایه روش قوس الکتریکی تولید می‌شود که آهن اسفنجی خوراک کوره‌ها در این روش به حساب می‌آید. بنابراین نیاز قابل‌توجهی در داخل کشور به این محصول وجود دارد. در خصوص بازارهای صادراتی نیز پتانسیل قابل‌توجهی برای تقاضای این محصول به خصوص در کشورهای آسیای میانه در دسترس است که اهمیت آن با توجه به نزدیکی استان اردبیل به این کشورها دو چندان جلوه می‌کند. بنابراین در مجموع چشم‌انداز پیش روی این واحد صنعتی به لحاظ اقتصادی و بازار مثبت ارزیابی می‌شود. در مناطق مختلف استان اردبیل از جمله مشکین‌شهر، نیر و منطقه جنوب مرکزی این استان، مجموعه‌ای از اندیس‌های معدنی سنگ‌آهن شناسایی شده است که در حال حاضر در مرحله اکتشاف قرار دارند. در واقع می‌توان گفت که با شکل‌گیری چنین صنعتی در یک منطقه، به ذخایر معدنی و اکتشاف آن‌ها نیز توجه بیشتری صورت می‌گیرد که این موضوع حاکی از نقش این پروژه در رشد صنایع بالادستی خود است. در خصوص تاثیر این پروژه بر صنایع پایین‌دستی خود نیز باید توجه داشت که در حال حاضر چندین واحد ذوب در استان اردبیل فعالیت می‌کند که در این میان دو واحد، یکی با ظرفیت ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن و دیگری ۳۵۰ هزار تن، اهمیت فراوانی دارند. این واحدها در حال حاضر آهن اسفنجی مورد نیاز خود را از جنوب کشور تامین می‌کنند؛ در حالی که با راه‌اندازی پروژه آرتاویل، واحدهای مذکور نیز مواد اولیه مورد نیاز خود را طبیعتا از این فاصله نزدیک حدود هفت کیلومتری تامین خواهند کرد.
علاوه‌براین، از آنجایی که پروژه آرتاویل یک پروژه ملی و یکی از ۴۸ طرح پیشران اقتصادی کشور است، نقش مهمی در اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی منطقه خواهد داشت. این پروژه پس از راه‌اندازی، برای حدود ۴۰۰ نفر به صورت مستقیم اشتغال ایجاد خواهد کرد. همچنین در حال حاضر نیز حدود ۱۲ پیمانکار فرعی در بخش‌های مختلف این پروژه مشغول به فعالیت هستند که تعداد کارکنان آن‌ها به ۲۸۰ نفر می‌رسد. پروژه آرتاویل همچنین از پتانسیل اشتغال‌زایی غیرمستقیم بالایی نیز برخوردار است؛ به طوری که به ازای هر اشتغال مستقیم، برای ۱۰ نفر به صورت غیرمستقیم اشتغال‌زایی خواهد کرد. این واحد صنعتی با ظرفیت تولید ۱٫۱ میلیون تن محصول، به حدود ۱٫۸ میلیون تن مواد اولیه نیاز دارد که این به معنای ورود و خروج حدود سه میلیون تن مواد اولیه و محصول در سال است. با تقسیم این عدد بر کارکرد سالانه (حدود ۳۰۰ روز)، می‌توان گفت که روزانه یک هزار تن مواد اولیه و محصول به این واحد صنعتی وارد و از آن خارج خواهد شد. این عدد نیز خود به معنای تردد ۵۰۰ کامیون ۲۰ تنی در هر روز است. با در نظر گرفتن یک راننده و کمک‌راننده برای هر کامیون، این پروژه تنها برای یک هزار راننده و کمک‌راننده اشتغال ایجاد خواهد کرد؛ این در حالی است که اشتغال‌زایی غیرمستقیم این پروژه ابعاد بسیار وسیع‌تری دارد و صنایع وابسته و کارگاهی، تعمیرات و نگهداری و … را نیز شامل می‌شود. بنابراین می‌توان تصور کرد که بهره‌برداری از این پروژه، چه تاثیر مثبتی به خصوص بر منطقه فعالیت آن خواهد داشت.
منبع: فلزات‌آنلاین
