آیا خوراک فولادسازان رو به اتمام است؟
دو راهکار تامین سنگ آهن برای زنجیره فولاد
فولاد ترند – یکی از چالش‌هایی که همواره طی چند سال اخیر در زنجیره فولاد از سوی فولادسازان مطرح بوده، تامین سنگ آهن به عنوان خوراک اصلی آنها بوده است. برخی کارشناسان صنعت فولاد معتقدند که اگر بر اساس سیاست‌های کنونی پیش برویم و سرمایه‌گذاری جدیدی در حوزه اکتشاف سنگ آهن در کشور صورت نگیرد، معادن موجود حداکثر بین ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، کفاف این صنعت را خواهند داد.
انواع سنگ آهن
به گزارش فولادترند، تقریبا ۹۸درصد سنگ آهن استخراج شده در سطح دنیا، در صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، پس از فولاد، صنعت سیمان پرمصرف‌ترین صنعتی است که از سنگ آهن‌های هماتیتی با عیار پایین و متوسط بهره می‌گیرد. از لحاظ نوع کانه، بیشتر ذخایر معدنی سنگ آهن به دو نوع هماتیتی و مگنتیتی تقسیم می‌شوند که از لحاظ عیار با یکدیگر تفاوت دارند؛ البته به جز سنگ‌های مگنتیتی با عیار بالا از سنگ‌های هماتیتی نیز می‌توان در صنعت فولاد استفاده کرد که البته این امر مستلزم هزینه بیشتری است و به همین دلیل در حال حاضر و با فناوری‌های موجود، تولید سنگ آهن با سنگ‌های هماتیتی توجیه اقتصادی چندانی ندارد.
یکی از مزیت‌های تولید فولاد در کشور به تامین مواد اولیه آن، یعنی سنگ آهن بازمی‌گردد؛ بر این اساس سرمایه‌گذاری بالایی طی دهه‌های اخیر برای این صنعت انجام شده است؛ برخی کارشناسان این حوزه معتقدند که صنعت فولاد طی سال‌های اخیر رشد بسیاری داشته، اما به موازات این رشد، مواد اولیه موردنیاز آن رشد نکرده است. در چنین شرایطی شاهد بوده ایم که حتی کارخانه‌های بزرگ فولادسازی در این صنعت با تامین سنگ آهن روبه‌رو هستند.
سنگ آهن موجود، نتیجه اکتشافات ۵ درصدی
با نزدیک شدن به افق ترسیم شده سال ۱۴۰۴ که به میزان ۵۵ میلیون تن فولاد برنامه ریزی شده است، باید سالانه ۱۶۸ میلیون تن سنگ آهن استخراج شود. برخی پیش‌بینی می‌کنند که ۱۵ سال پس از سال ۱۴۰۴ تقریبا ذخایر معدنی کشور به اتمام می‌رسد. این مساله موجب شده تا موضوع اکتشافات معادن یکی از دغدغه‌های اصلی این صنعت باشد.
امین ابراهیمی مدیرعامل فولاد خوزستان و عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران عنوان کرد: در حوزه اکتشاف رقابت بسیار ناصحیحی بین معدنی‌ها و فولادی‌ها ایجاد شده است. این امر به دلیل عدم‌آمایش سرزمین صورت گرفته و شرکت‌های فولادسازی به دلیل اینکه بتوانند در چنین شرایطی در چرخه تولید باقی بمانند و سنگ آهن آنها تامین شود، مجبور به ورود به حوزه معدن شده‌اند. البته باید یادآور شد که حوزه معدن هنوز با چالش‌های انرژی و حمل‌ونقل آنچنان درگیر نشده و طی سال‌های آینده ممکن است که این بخش با چالش‌های انرژی روبه‌رو شود.
ابراهیمی در ادامه افزود: ذخیره سنگ آهن اکتشاف شده چیزی حدود ۳.۳میلیارد تن عنوان شده که با توجه به ۴۵ میلیون تن ظرفیت نصب شده و برنامه تولید ۵۵ میلیون تن که قرار است انجام بگیرد، زنجیره فولاد سالانه به حدود ۱۶۸ میلیون تن سنگ آهن نیاز دارد که با توجه به ذخایر موجود این ذخایر بین ۱۳ تا ۱۵ سال آینده کفاف صنعت فولاد را خواهد داد.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که البته این میزان ذخایر سنگ آهن، نتیجه اکتشافات ۵ درصدی کشور است، گفت: موضوع قابل‌توجه در استخراج این است که هنوز به اعماق معادن پیش نرفته‌ایم و برخی شرکت‌های معدنی گزارش داده‌اند که زیر عمق ۷۰۰ متر نیز توده‌های گسترده سنگ آهن وجود دارد که این موضوع نشان می‌دهد که به فناوری‌ها و ماشین‌آلات جدید برای استخراج این معادن موردنیاز است.
راهکار‌هایی برای افزایش سنگ آهن در کشور
راهکار مدیریت مواد اولیه در چرخه تولید فولاد این است که با توجه به ذخایر کم سنگ‌های مگنیتیتی با عیار بالا در کل جهان و همچنین ایران، به تدریج باید به سمت فرآوری سنگ‌های عیار پایین پیش رفت، در غیر‌این صورت فعالان حوزه فولاد در بلندمدت با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهند شد. بیشتر کشور‌های توسعه یافته نیز به سمت فرآوری سنگ‌های عیار پایین پیش رفته‌اند که در این چند ساله دستاورد‌های خوبی نیز به دست آورده‌اند که در این راستا ایران نیز می‌تواند از تجربه‌های این کشور‌ها استفاده کند.
درباره کمبود سنگ آهن طی سال‌های آینده، مهرداد اکبریان رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران عنوان کرد: چالش کمبود سنگ آهن را زمانی می‌توان مطرح کرد که معادن سنگ آهن جدیدی اکتشاف نکنیم و کماکان از معادن سطحی بهره برداری کنیم و به سمت معادنی با عمق بیشتر پیش نرویم.
اکبریان با اشاره به این موضوع که در طرح جامع فولاد رسیدن به تولید ۵۵ میلیون فولاد در سال ۱۴۰۴ ترسیم شده است، گفت: برای تولید این میزان فولاد به ۱۶۷ میلیون تن سنگ آهن نیاز است. با این پیش‌فرض که اگر در کشور هیچ اقدامی برای اکتشافات جدید انجام نگیرد و به سمت استخراج از معادن در عمق پایین‌تر پیش نرویم، پیش‌بینی‌های مطرح شده که حداقل بین ۱۰ تا ۱۵ سال و حداکثر بین ۱۲ تا ۱۷ سال دیگر، سنگ آهن خواهیم داشت، درست خواهد بود.
وی در ادامه یادآور شد: این درحالی است که اکتشافات ما در کشور در زمینه سنگ آهن کامل نشده است؛ بر اساس اطلاعات جدید که خبر از ذخایر جدید سنگ آهن دارد، میزان ذخایر سنگ آهن با این اکتشافات جدید دوبرابر می‌شود که این امر می‌تواند بر پیش‌بینی اتمام سنگ آهن تا ۱۵ سال آینده خط بطلان بکشد.
رئیس سنگ آهن ایران با اشاره به این موضوع که باید برای اکتشافات جدید برنامه ریزی کرد، گفت: کشف ذخایر جدید نیاز به سرمایه‌گذاری و ورود به فناوری‌های جدید دارد. بدون شک همان گونه که سایر کشور‌های توسعه یافته به سمت معادن با عیار پایین رفته اند، ما نیز باید به این سمت پیش برویم که البته برای محقق شدن این امر نیاز به ماشین‌آلات روز داریم.
اکبریان در ادامه خاطرنشان کرد: بر اساس چشم انداز سال ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون فولاد به ۱۶۸ میلیون تن سنگ آهن نیاز داریم که هم اکنون به حدود ۴۸ میلیون تن ظرفیت تولید رسیده ایم که از این ظرفیت در حدود ۳۲ میلیون تن تولید می‌کنیم؛ چراکه بیشتر از این میزان، مصرف داخلی و ظرفیت صادراتی نداریم.
وی با تاکید بر این موضوع که در چنین شرایطی رسیدن به چشم انداز ۵۵ میلیون تن فولاد، نمی‌تواند محقق شود، گفت: بنابراین در چنین شرایطی نیاز به ۱۶۸ میلیون تن سنگ آهن در سال نخواهیم داشت. حتی اگر این چشم انداز محقق شود و به فرض به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد نیز برسیم، تولید فولاد به غیر از سنگ آهن به انرژی و تامین پایدار برق و گاز نیاز دارد که طی چند سال گذشته این موضوع چالش اصلی فولادسازان بوده است. بدون شک در چنین شرایطی، امری که برای تولید فولاد محدودیت ایجاد می‌کند، سنگ آهن نیست، بلکه تامین پایدار انرژی است.
رئیس انجمن سنگ آهن ایران در پاسخ به این پرسش که تا چه حد راهکار‌هایی که برای دوبرابری شدن سنگ آهن پیشنهاد کردید، عملی خواهد بود، گفت: اکتشافات جدید و پیش رفتن به سمت عمق بیشتر در معادن، راهکار‌های چندان پیچیده‌ای نیست، تنها باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد و برای استخراج سنگ آهن از معادن با عمق بیشتر، باید ماشین‌آلات به روز وارد کرد.
جایگزین فولاد در راهند
اکبریان در ادامه با اشاره به این موضوع که با عملی شدن این راهکار‌ها تامین سنگ آهن کشور تا ۳۰ سال دیگر امکان پذیر خواهد شد، گفت: در این زمینه موضوع قابل‌توجه طرح این مساله است که آیا در ۳۰ سال آینده، فولاد به عنوان یک فلز استراتژیک جایگاه کنونی خود را حفظ خواهد کرد؛ در وهله نخست باید این موضوع را در نظر گرفت که کارخانه‌های فولادی در دنیا ۵۰درصد از ضایعات استفاده می‌کنند و استخراج سنگ آهن دیگر به صرفه نیست. از سوی دیگر، باید این موضوع را در نظر گرفت که مواد دیگری در حال جایگزین شدن به جای فولاد هستند؛ برای نمونه در خودروسازی، صنایع پتروشیمی و پلیمری جایگزین بدنه خودرو شده‌اند. یا در ساختمان سازی، تیرآهن‌های پلیمری در حال جایگزین شدن به جای تیرآهن‌های آهنی هستند؛ بنابراین نگرانی در بابت اتمام معادن سنگ آهن با، اما و اگر‌های بسیاری روبه‌رو است.
منبع: دنیای اقتصاد
