یک سوال اساسی؛
دستیابی به توسعه پایدار در صنعت فولاد چه زمانی ممکن می‌شود؟
امروزه فولاد به عنوان یکی از ضروری‌ترین مواد اولیه در جهان شناخته می‌شود و به بخشی کلیدی در زندگی روزمره افراد تبدیل شده است. استفاده از فولاد از هزاران سال پیش تاکنون رواج داشته است. در حال حاضر از فولاد به منظور توسعه زیرساخت‌ها، تولید ابزارهای بسیار حساس و دقیق، ساخت وسایل نقلیه و حتی ظروف غذایی و بسته‌بندی استفاده می‌شود.
با پیشرفت فناوری و استفاده از ابزارهای پیشرفته طی ۱۰۰ سال گذشته، تلاش شده است میزان کربن تولیدی در صنعت فولاد که یکی از بزرگ‌ترین صنایع آلاینده جهان به شمار می‌رود، کاهش پیدا کند. در همین رابطه، از سال ۱۹۶۰ میزان انتشار دی‌اکسید کربن و مصرف انرژی در فرایند تولید فولاد در قاره اروپا به دلیل استفاده از فناوری‌های جدید، حدود ۵۰ درصد کاهش را تجربه کرد و به تدریج فولاد به یکی از قابل بازیافت‌ترین مواد اولیه روی کره خاکی که امکان استفاده مجدد از آن برای چندین بار وجود داشت، تبدیل شد.
به گزارش فولادترند به نقل از «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روزنامه فایننشال تایمز، علی‌رغم پیشرفت‌های صورت گرفته در صنعت جهانی فولاد، میزان تولید کربن در فرایند ساخت فولاد همچنان بیشتر از سایر صنایع سنگین بوده و در حال حاضر صنعت مذکور حدود ۱۰ درصد از میزان کل انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان را به خود اختصاص داده است.
با توجه به تدابیر اندیشیده شده برای کاهش هرچه بیشتر کربن تولیدی در صنعت جهانی فولاد، انتظار بر این است که تا سال ۲۰۵۰، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در صنعت مذکور تا حدود ۹۰ درصد در مقایسه با میزان انتشار کربن گزارش شده در سال ۲۰۲۰ کاهش پیدا کند.
یوهان اشتاینر، معاون بخش اجرایی استراتژی و پایداری شرکت تولیدکننده فولاد «Outokumpu» بر این باور است که جهان در حال گذر به یک انقلاب صنعتی گسترده بوده که هدف از آن، کاهش قابل‌توجه اثرات منفی زیست‌محیطی است. سوالی که ممکن است برخی در همین رابطه به آن اشاره کنند، اینکه کاهش قابل‌توجه اثرات منفی زیست‌محیطی در صنعت فولاد، چه آینده‌ای را برای صنعت مذکور رقم خواهد زد؟
اخیرا شرکت «Outokumpu» تحقیقاتی در خصوص آینده صنعت فولاد و تغییراتی که تحولات به وجود آمده در صنعت مذکور بر جوامع مختلف ایجاد خواهد کرد، انجام داده است. این تحقیقات که با کمک شرکت سوئدی «Kairos Future» انجام شده است، نشان می‌دهد پنج تحول تعیین‌کننده، صنعت فولاد را وارد مرحله جدیدی خواهد کرد؛ البته در تحقیقات صورت گرفته به یک موضوع کلیدی بسیار تاکید شده و آن اینکه صنعت فولاد باید تکامل یافته و برای رسیدن به پایداری در بخش تولید، از راهبردهای جدیدی در آن استفاده شود.
مولفه پایداری مفهومی فراتر از کاهش کربن را در خود جای داده است
در نتایج تحقیقات انجام شده تاکید شده است که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در صنعت فولاد، تنها قدم اول در این مسیر خواهد بود. علاوه‌براین، در گزارش مذکور آمده است که هدف‌گذاری‌های انجام شده به منظور تزریق مفهوم پایداری در صنعت فولاد نباید به یک بخش محدود در یک منطقه از جهان محدود شود بلکه باید به گسترش آن در مقیاس گسترده جهانی اندیشید.
به عنوان مثال، طرح مکانیزم کاهش میزان کربن تولیدی (CBAM) بخشی از بسته حمایتی «Fit for 55» اتحادیه اروپا بوده که به منظور رفع چنین چالش‌هایی به ویژه در صنایع فلزی آلاینده ارائه شده است. یکی از اهداف طرح مکانیزم مذکور، جلوگیری از تغییر مکان صنایع با انتشار گازهای گلخانه‌ای بالا در خارج از اتحادیه اروپا به کشورهایی بوده که قوانین مربوط به بخش تغییرات اقلیمی تصویب شده از سوی آن‌ها به نسبت سخت‌گیرانه‌تر است.
در واقع می‌توان عنوان کرد که طرح‌هایی مانند مکانیزم کاهش میزان کربن تولیدی (CBAM) اتحادیه اروپا با هدف ایجاد تغییرات در شرایط ژئوپلیتیکی جهانی ارائه شده است؛ اگرچه تمرکز ارائه چنین طرح‌هایی باید بر روی ایجاد ثبات بلندمدت در صنایع فلزی نظیر فولاد باشد اما به دلیل افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در سطح جهانی، دستیابی به چنین اهدافی نسبت به قبل دشوارتر شده است. با در نظر گرفتن این مسائل، تولیدکنندگان فولاد باید کاهش کربن تولیدی در زنجیره تامین را به عنوان یک اولویت در نظر گرفته و ریسک‌های بالقوه را در آن شناسایی کنند تا در بلندمدت بتوانند انعطاف‌پذیری خود را در فضای رقابتی بازار جهانی فولاد حفظ کنند.
شرکت «Outokumpu»، یکی از اولین ۱۰۰ شرکتی بوده که به پیمان همکاری شرکت «Science Based Targets initiative» پیوسته و مولفه پایداری را به عنوان پایه اصلی راهبرد تجاری خود معرفی کرده است. با پیوستن به پیمان همکاری مذکور، این شرکت اهداف بلندپروازانه‌ای را برای خود تعیین کرده است که نیاز به تایید یک شرکت غیرمنتفع دارد. علاوه‌براین، شرکت نامبرده متعهد شده است که میزان کربن تولیدی مستقیم، غیرمستقیم و حتی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود در زنجیره تامین تا سال ۲۰۳۰ را در مقایسه با سال ۲۰۱۶ تا ۴۲ درصد کاهش دهد.
اقتصاد دورانی و افزایش تقاضای محصولات سبز
با توجه به بی‌ثباتی زنجیره ارزش و الزامات سخت‌گیرانه برای کاهش انتشار کربن تولیدی، اجرای اصول مبتنی بر اقتصاد دورانی (چرخشی) اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است؛ اگرچه نرخ بازیافت قراضه در صنعت جهانی فولاد نسبت به سایر صنایع به ویژه فلزات بیشتر بوده اما هنوز ظرفیت‌های بیشتری برای افزایش این نرخ وجود دارد.
فولاد زنگ‌نزن تولیدی شرکت «Outokumpu» با نام تجاری «Circle Green» به عنوان یکی از دستاوردهای این شرکت نشان می‌دهد که پیشرفت‌های نوآورانه در تولید فولاد می‌تواند در مقایسه با سایر مواد اولیه دیگر به یک مزیت رقابتی برای تولیدکنندگان در بازار تبدیل شود. طبق گزارش شرکت «Outokumpu»، استفاده از فولاد زنگ‌نزن تولید شده از مواد اولیه کم‌کربن مانند قراضه می‌تواند به مصرف‌کنندگان در کاهش کربن تولیدی تا حدود ۹۳ درصد در مقایسه با میانگین جهانی در صنعت فولاد کمک کند؛ البته هدف از چنین کاری تنها بازیافت محصولات یا افزایش طول عمر آن‌ها نبوده بلکه هدف اصلی افزایش تقاضای محصولات پایدار بوده است.
در مطالعه‌ای که توسط شرکت مذکور انجام شده، بر موضوع تغییر طرز فکر مصرف‌کنندگان و مشتریان توسط شرکت‌های فولادی تاکید شده است. علاوه‌براین، در گزارش مذکور اشاره شده که انتخاب گزینه‌های پایدارتر نباید از روی ترحم به طبیعت انجام شود بلکه باید این انتخاب مبتنی بر مولفه صرفه اقتصادی محصولات تولید شده صورت پذیرد.
این امر مستلزم تدوین سیاست‌گذاری‌های با قابلیت اجرایی بالا و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری‌های دولتی بوده تا شرکت‌های بیشتری به منظور سرمایه‌گذاری در توسعه نوآوری‌های مرتبط با مولفه پایداری ترغیب شوند.
علاوه‌براین، در گزارش مذکور به موضوع تلاش صنعت فولاد به منظور انتقال تغییرات انجام شده در بخش‌های مختلف این صنعت و همچنین تلاش برای تبدیل شعار «تولید محصولاتی با ماندگاری بیشتر» که باید به یک نقطه قوت در بخش فروش چنین محصولاتی در آینده تبدیل شود، اشاره شده است.
نکته مهم در مورد مطالعات انجام شده اینکه به منظور دستیابی به هدف‌گذاری‌های اعلام شده، ایجاد مشارکت‌های راهبردی مانند همکاری با شرکت‌های مختلفی که در سایر بخشها و صنایع فعالیت دارند، ضروری عنوان شده است. علاوه‌براین، تاکید شده است که شرکت‌های تولیدکننده فولاد نمی‌توانند به تنهایی به تحول در صنعت مذکور کمک کنند.
شرکت «Outokumpu» در همین راستا اعلام کرده است که به منظور افزایش ارزشمندی محصولات سبز فولادی و همچنین ارائه اطلاعات بیشتر از محصولات تولید شده از هیچ تلاشی دریغ نخواهد کرد. در همین رابطه، شرکت مذکور برگه راهنمایی از محصولات فولاد سبز تولید شده با نام تجاری «Circle Green» را همراه با محصول به مشتریان خود ارائه می‌دهد که در آن میزان درصد کربن تولیدی نشان داده شده است.
چنین اقدامی موجب خواهد شد شفافیت در مولفه پایداری در صنعت فولاد به مصرف‌کنندگان و سایر ذی‌نفعان منتقل شود. بر همین اساس، گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت فولاد با پیشبرد اهداف تعیین شده می‌تواند به یک عامل کلیدی برای موفقیت بلندمدت در صنعت مذکور تبدیل شود.
